Wypalenie zawodowe dotyka coraz liczniejszej grupy pracowników na całym świecie. Wśród specjalności najbardziej narażonych na jego wystąpienie można wymienić zawody medyczne – lekarzy, pielęgniarki, fizjoterapeutów, położne czy terapeutów. Czy każdy pracownik medyczny będzie się w którymś momencie zmagał z tym problemem? Niezupełnie. Jakie czynniki mogą skutecznie chronić lub zmniejszać ryzyko wystąpienia syndromu wypalenia zawodowego?
Syndrom wypalenia zawodowego to bardzo zdradliwy stan. Po pierwsze, odbiera motywację do pracy i łączy się z coraz mniejszym zaangażowaniem w wypełniane obowiązki. Po drugie, w przypadku zawodów medycznych zwiększa ryzyko np. popełnienia błędu lekarskiego. Po trzecie, w najostrzejszej formie prowadzi do poważnej choroby, jaką jest depresja. Pracownik może nawet zostać zmuszony do rezygnacji z pracy przez wzgląd na olbrzymie trudności z jej wykonywaniem. Czy istnieją uwarunkowania, które chronią przed takim czarnym scenariuszem?
Wśród licznych przyczyn wystąpienia wypalenia zawodowego psychologowie wyróżniają pewne cechy indywidualne, które sprzyjają wystąpieniu tego problemu, takie jak np. niska samoocena, perfekcjonizm, brak wiary w siebie, pesymizm czy nadwrażliwość. Zauważono, że osoby, u których takich cech nie stwierdzono, są dużo bardziej odporne na emocjonalne obciążenia związane z pracą wymagającą kontaktu z ludźmi i niesieniu im pomocy.
Ryzyko wystąpienia syndromu wypalenia zawodowego jest mniejsze u osób, które:
Brak powyższych cech nie przekreśla automatycznie osoby, która podejmuje się pracy w zawodach medycznych – jednak wymaga to od niej większej pracy nad sobą i szczególnego dbania o przeciwdziałanie ryzyku wystąpienia wypalenia zawodowego z racji faktu, że znajduje się w grupie wysokiego ryzyka.
Część młodych pracowników medycznych popełnia błąd polegający na ignorowaniu sygnałów płynących z własnego ciała i zamykaniu się w sobie, zamiast szukaniu pomocnej dłoni. Zakrawa to na pewien paradoks – z jednej strony są to osoby, które zawodowo niosą pomoc i są wyczulone na rozmaite niepokojące obawy u innych, a z drugiej – same nie proszą o pomoc i bagatelizują własne niepokojące symptomy. W obawie przed porażką i utratą opinii idealnego specjalisty boją się zwierzyć z własnych problemów np. rosnącej niechęci do wykonywanej pracy czy pojawiających się już pierwszych objawów wypalenia zawodowego takich jak np. zaburzenia snu, dolegliwości układu pokarmowego czy ciągłe bóle głowy.
Prośba o pomoc nie oznacza słabości. Nie bez powodu np. w zawodzie psychoterapeuty tak ważna jest superwizja, wymiana doświadczeń terapeuty z drugim specjalistą, która ma mu pomóc w jeszcze lepszym prowadzeniu danej terapii. Nikt nie jest alfą i omegą, a dysponowanie wsparciem kogoś, komu można się zwierzyć lub zwrócić w razie konieczności po pomoc, bywa bezcenne. Stanowi też istotny czynnik w profilaktyce wystąpienia wypalenia zawodowego. Jeżeli nie można liczyć na współpracowników, z którymi łatwo o konflikty – warto poszukać kogoś zaufanego lub zwrócić się do terapeuty.
Zachowanie balansu pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym, wygospodarowanie czasu dla rodziny, przyjaciół i na realizację hobby to nie fanaberia, ale konieczność dla osób wykonujących wymagającą pracę i będących w grupie ryzyka wypalenia zawodowego. Dbanie o kondycję to coś więcej niż sposób na szczupłą sylwetkę – to również skuteczna metoda radzenia sobie ze stresem. Warto znaleźć taką aktywność, której uprawianie sprawia niekłamaną przyjemność i w ten sposób połączyć miłe z pożytecznym.
Nie mniej istotna jest higiena snu i higiena pracy (praca ponad siły na dłuższą metę prowadzi do negatywnych konsekwencji np. do ryzyka wystąpienia zawału lub zachorowania na depresję). Jeszcze inny sposób stanowi trening mindfulness. Badania amerykańskich badaczy z Uniwersytetu Kalifornijskiego potwierdzają, że włączenie ćwiczeń mindfulness do codziennej rutyny obniża wydzielanie hormonu stresu, kortyzolu, zmniejsza niepokój i fizyczne zmęczenie.
Wypaleniu zawodowemu należy przeciwdziałać – zarówno na płaszczyźnie indywidualnej, jak i instytucjonalnej. Dobrym pomysłem jest tworzenie grup wsparcia dla przedstawicieli zawodów medycznych, których celem byłoby udzielanie wsparcia emocjonalnego, instrumentalnego oraz informacyjnego. Przygotowanie do zawodu pod kątem wypalenia zawodowego warto wdrożyć już na etapie studiów medycznych. Studenci powinni zapoznać się z tematyką wypalenia jak najszybciej, a uczelnie zadbać nie tylko o przygotowanie merytoryczne do pełnienia roli np. lekarza czy położnej, ale także wyposażyć młodzież w kompetencje interpersonalne oraz praktyczne umiejętności radzenia sobie w obliczu sytuacji stresogennych.
Redakcja MEDchart
