Na początku pandemii 30 proc. badanych pracowników ochrony zdrowia odczuwało silny stres i napięcie psychiczne, wynika z raportu UEK. Rok później odczuwało je już 55 proc. ankietowanych przedstawicieli zawodów medycznych. Wśród badanych wyraźnie wzrósł też odsetek osób odczuwających przemęczenie (z 16 do 37 proc.), bezradność (z 22 do 35 proc.) oraz niechęć do kontynuowania pracy (z 16 do 31 proc.). Co zmieniła pandemia Covid-19 w kontekście wypalenia zawodowego lekarzy, pielęgniarek, fizjoterapeutów czy położnych? Gdzie mogą oni szukać pomocy psychologicznej?
Dobrostan lekarzy i innych przedstawicieli zawodów medycznych jest ważny nie tylko dla nich samych. Zła kondycja psychiczna medyków przekłada się również na gorsze wyniki pracy, stanowi ryzyko dla leczących się pod ich opieką pacjentów, a także jest poważnym problemem dla całego systemu ochrony zdrowia. Wśród dużej części lekarzy panuje błędne przekonanie, że „powinni być siłaczami”, „to oni mają pomagać, a nie ktoś inny im”. Do tego wielu z nich nawet nie wie czy istnieją dedykowane ich branży programy pomocowe, które pozwalają radzić sobie ze stresem w pracy. Co w temacie wypalenia zawodowego pracowników ochrony zdrowia zmieniło się na przestrzeni ostatnich paru lat?
Z jednej strony pandemia Covid-19 pogłębiła problemy związane z odczuwaniem symptomów wypalenia zawodowego w grupie przedstawicieli zawodów medycznych. Jak pokazał raport Centrum Polityk Publicznych Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie „Ostatni gasi światło. Nastroje polskich lekarzy w postpandemicznej rzeczywistości”, w badaniu z 2021 roku 58 proc. respondentów przyznało, że praca w stanie epidemiologicznym negatywnie wpłynęła na ich kondycję psychiczną. Problemy najczęściej deklarowali: kobiety (64 proc.), rezydenci (72 proc.). Jeszcze bardziej niepokojące okazały się badania przeprowadzone przez Fundację Nie Widać Po Mnie – wskazały, że już ponad 30 proc. lekarzy cierpi na zaburzenia depresyjne czy lękowe. Jak podkreślają badacze, to nie pandemia sprawiła, że medycy są zmęczeni, sfrustrowani i wypaleni zawodowo – bo cierpieli na to już wcześniej. Trudna sytuacja epidemiologiczna w Polsce i na świecie jedynie pogłębiła problemy, o których do tej pory mało się mówiło.
Z drugiej strony to właśnie pandemia Covid-19 sprawiła, że zaczęto głośno mówić o psychicznym przeciążeniu a nawet kryzysie pracowników medycznych. Dlatego w szpitalach i innych placówkach ochrony zdrowia czy izbach lekarskich zaczęto uruchamiać różnego rodzaju wsparcie psychologiczne dla lekarzy, m.in. spotkania z psychoterapeutami. Jednak to stanowczo za mało. Jak przyznał Łukasz Jankowski, prezes Naczelnej Rady Lekarskiej, lekarze mylnie uważają, że muszą być bohaterami. Liczą, że jedna sesja u psychiatry czy terapeuty załatwi sprawę. Nic bardziej mylnego.
Wsparcie psychologiczne w placówkach, w których pracują lekarze, ratownicy medyczni i pielęgniarki, bywa niestety nie do końca dobrze zorganizowane. Zdarza się, że wszyscy lekarze pracują wspólnie na jednym oddziale z psychologami. Są znajomymi. Idea konsultacji psychologicznej i terapii zakłada, że psychoterapeuta jest osobą nieznaną pacjentowi i absolutnie neutralną. A zatem jeśli nie w miejscu pracy, to gdzie lekarz może udać się po pomoc?
Dynamicznie rozwijającym się obszarem badań nad wykorzystaniem nowych technologii w psychologii i psychoterapii jest e-zdrowie psychiczne. Za sprawą profesjonalnego oddziaływania psychologicznego dostarczanego za pośrednictwem internetu, skuteczną pomoc może uzyskać więcej osób. Do tego w prostej formie, w dogodnym dla siebie miejscu i czasie. Badania prowadzone w wielu krajach potwierdzają, że skuteczność e-programów pomocowych jest porównywalna z tradycyjnymi formami wsparcia.
W Polsce nad badaniem tej formy pomocy np. w postaci interwencji psychologicznej, pracuje np. zespół naukowy StresLab działający w ramach Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Psychologiczne e-interwencje to przygotowane przez ekspertów programy wspierające profilaktykę lub radzenie sobie z aktualnymi problemami zdrowia psychicznego. Dostępne są m.in. w formie interaktywnych programów online czy aplikacji mobilnych.
Przykładem takiego programu jest dedykowany przedstawicielom zawodów medycznych program szkoleniowo-terapeutyczny Med-Stres, służący przeciwdziałaniu i zmniejszaniu stresu zawodowego oraz jego negatywnych skutków, takich jak wypalenie zawodowe i depresja. Został zaprojektowany z myślą o wzmacnianiu zasobów psychologicznych, m.in. przekonań o własnej skuteczności i o dostępności wsparcia społecznego. Dostępny w całości online, w zależności od wariantu składa się z trzech lub sześciu części udostępnianych raz na tydzień. Każda część programu składa się z ćwiczeń opartych na badaniach naukowych, wykorzystujących techniki poznawczo-behawioralne – uznawane za najbardziej skuteczne w przypadku zastosowania w programach online. Tygodniowo praca z programem zajmuje maksymalnie 1,5 godziny. Co ważne – program Med-Stres jest projektem naukowym i całkowicie bezpłatnym. Stanowi część projektu „Innowacyjny informatyczny program szkoleniowo – terapeutyczny ograniczania negatywnych skutków stresu zawodowego wśród personelu medycznego” realizowanego na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Humanistycznospołecznego SWPS w Warszawie, finansowanego przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz koordynowanego przez Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy.
Dla pracowników ochrony zdrowia, którym bardzo ciężko przyznać, że mają problem i potrzebują wsparcia innego specjalisty, taka forma internetowej interwencji psychologicznej może stanowić wyśmienite rozwiązanie. Ważne, aby – dość paradoksalnie – medyk pozwolił sobie pomóc. Aby nieść pomoc innym i jak najlepiej wykonywać zawód lekarza, pielęgniarki czy położnej, należy odpowiednio zadbać o własne zdrowie, zarówno to fizyczne, jak i psychiczne.
Redakcja MEDchart
