Praca z ludźmi w trudnych warunkach sprzyja wypaleniu zawodowemu. Właśnie dlatego pracownicy ochrony zdrowia są grupą szczególnie na nie narażoną. Trudni pacjenci? Oczywiście, potrafią zepsuć dzień. A co ze współpracownikami? Zgrany zespół z dobrą komunikacją między pracownikami to jeden z czynników zabezpieczających przed wypaleniem. Jak komunikować się ze współpracownikami, by nie wypalać się wzajemnie?
Istotnymi czynnikami wpływającym na odporność na wypalenie zawodowe są m.in. poczucie doceniania przez przełożonych i atmosfera w miejscu pracy. Obydwa czynniki wiążą się z pracą i komunikacją w zespole.
Silny zespół to taka grupa współpracowników, w której każdy członek ma automotywację. W silnym zespole widoczne są wzajemne zaufanie, otwarta komunikacja, jasne reguły postępowania. W takiej grupie odmienne opinie nie oznaczają konfliktu, a sprzyjają wypracowaniu rozwiązania. Jednocześnie ludzie są na te rozwiązania gotowi lub do tej gotowości dążą.
Pracujesz w grupie, ale za bardzo nie wiesz, co robić, więc zajmujesz się „ wszystkim i niczym”? A może spotyka to kogoś z zespołu? To jedna z sytuacji, która może mieć wpływ na wypalenie zawodowe. Szczególnie gdy nie będzie wspólnej wizji pracy. Podstawą jest więc wyznaczenie jasnych celów. W idealnej sytuacji obrany cel powinien być stworzony według zasady SMART – skrót od angielskich słów specific – szczegółowy, measurable – mierzalny, achievable – osiągalny, relevant – istotny, time-bound – określony w czasie.. Zdajemy sobie sprawę, że w warunkach pracy w ochronie zdrowia w Polsce nie wszystko jest wykonalne. Warto jednak dążyć do tego, by obrany cel spełniał jak najwięcej postulatów SMART.
Tworzenie silnego zespołu to zarówno budowanie tożsamości grupowej, jak też docenianie wkładu konkretnych osób, szanowanie ich indywidualizmu. Obydwa cele nie są wzajemnie sprzeczne. Powinny iść w parze, a pierwszy powinien wynikać z drugiego. Jesteśmy „my”, ale każdy ma swoje „ja”. Część sukcesów (warto je komunikować innym współpracownikom) to efekt pracy grupowej, w innych przypadkach jest kilka osób ze szczególnym wkładem w sukces. Warto o nich pamiętać i publicznie docenić ich poświęcenie, zauważając, że wszyscy jesteśmy częścią jednego zespołu.
Piłkarscy trenerzy często zaznaczają, że drużyna nie jest jedynie sumą umiejętności jedenastu zawodników – jest czymś znacznie więcej dzięki synergii, która między nimi zachodzi. Podobnie jest w zespole medycznym. Liczy się to, jak dane osoby ze sobą współpracują.
W komunikacji z pacjentami i ze współpracownikami niezwykle istotna jest komunikacja niewerbalna. Ten sam komunikat powiedziany w inny sposób może wywołać różne skutki. Rodzaj kontaktu wzrokowego, natężenie głosu, mimika, postawa – to wszystko ma wpływ na postrzeganie choćby najlepiej dopracowanego komunikatu. Emocje i nastrój pamięta się wiele dni po rozmowie, niektóre rozmowy pamięta się całe życie. Nie ze względu na ich treść, ale ze względu na emocje, które nam towarzyszyły.
Nie wszystkie zadania można wykonać samotnie. Te najbardziej złożone wymagają współpracy lub powierzenia części obowiązków komuś innemu. Jak komunikować takie potrzeby? Grzecznie, otwarcie, konkretnie, wraz z podaniem argumentów. Odbiorca nie może mieć wątpliwości, czego od niego chcemy.
Jakie są najczęstsze błędy podczas wyrażania próśb? Stosowanie aluzji i nie mówienie wprost. Warto spojrzeć na komunikację z dystansem i z akceptacją faktu, że odbiorca nie siedzi w naszej głowie i nie wie tego samego, co my. Ktoś nie spełnił naszej prośby lub zrobił to źle? Nie ma co się dziwić, jeżeli odbiorca nie otrzymał niezbędnych informacji.
Dobrze jest wyczuwać odpowiedni kontekst. Pewne działania współpracownika będą obowiązkiem, inne mogą być co najwyżej prośbą. Tak, czy inaczej, wszystkie należy komunikować asertywnie – z szacunkiem dla siebie i dla odbiorcy.
Umniejszanie wagi prośby lub podkreślanie przeszkód to błędy wpływające na nastawienie odbiorcy komunikatu. Rysuje się przed nim zadanie nie do wykonania lub kolejna błahostka, na którą nie ma sensu tracić czasu. To sytuacja z potencjałem konfliktu, szczególnie gdy odbiorca nie potraktuje poważnie tej prośby lub od razu odmówi wykonania „zadania z kosmosu”. Warto przedstawić zadanie w pozytywny sposób, by nie zniechęcać odbiorcy już na starcie. Warto również pokazać, dlaczego proszącemu zależy, żeby to właśnie ta konkretna osoba wykonała to zadanie.
Aktywne słuchanie to kolejna umiejętność poprawiająca komunikację w zespole. To również pozytywny nawyk wymagający stałego pielęgnowania. Co jest ważne? Podążanie za tokiem myśli rozmówcy. Zgadzanie się lub wyrażanie wątpliwości, kontakt wzrokowy, dopytywanie i parafrazowanie. Jeżeli dobrze zrozumiemy naszego rozmówcę, unikniemy nieporozumień lub konfliktów.
Nie chodzi o to, by chwalić każdego współpracownika, nawet gdy nie mamy za co. Chodzi po prostu o przedstawienie różnych sytuacji z własnej perspektywy. To cenne doświadczenie dla obydwu rozmówców. Informacja zwrotna powinna mieć określony cel i przekazywać użyteczne informacje. Dbamy o to, by otoczenie nie utrudniało komunikacji. Mówimy o własnych odczuciach, nie używamy etykiet i uogólnień. Pokazujemy wpływ konkretnych aktywności na konkretne rezultaty. Zwięzły, treściwy i konkretny feedback daje porozumienie i siłę do działania. Pokazuje, że nie jesteśmy sami w trudnej pracy w ochronie zdrowia.
Niechęć do kontaktu ze współpracownikami może być jedną z oznak wypalenia zawodowego. Dobre wsparcie w działaniu ze strony zespołu może przed wypaleniem zabezpieczać. Aby zespół dawał siłę w codziennej pracy, warto wypracować sposób komunikacji w grupie i między konkretnymi osobami. Budowanie wzajemnego zrozumienia w zespole to proces i inwestycja we wspólny sukces.
Redakcja MEDchart
